Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La là hai đơn vị đang tích cực nỗ lực trong việc giữ gìn và phát triển những giá trị di sản văn hóa dân tộc, đồng thời lan tỏa sâu rộng những truyền thống lịch sử và bản sắc văn hóa đặc sắc đến cộng đồng. Sự tận tâm và trách nhiệm của cán bộ, đảng viên trong đơn vị thể hiện qua việc triển khai nhiều hoạt động thiết thực, xuất phát từ tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tầm quan trọng của công tác bảo tồn di sản văn hóa. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh rằng di sản văn hóa là linh hồn trường tồn của một dân tộc.

Nhằm thực hiện các nội dung đột phá về bảo tồn văn hóa phi vật thể, bảo tồn di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh, và quản lý hiện vật, tư liệu, Chi bộ Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La đã triển khai nhiều hoạt động có ý nghĩa. Đồng chí Ngô Thị Hải Yến, Bí thư Chi bộ, Giám đốc Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La cho biết, Chi bộ có 45 đảng viên, tổ chức các cuộc sinh hoạt chuyên đề với nội dung phù hợp với tình hình thực tiễn của cơ quan. Mỗi cán bộ, đảng viên cụ thể hóa và đăng ký 2-3 phần việc làm theo Bác cụ thể sát với nhiệm vụ chuyên môn.

Giai đoạn 2016-2024, Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Cụ thể, 15 di sản văn hóa phi vật thể của Sơn La đã được công bố và đưa vào danh mục quốc gia; trong đó, nghệ thuật Xòe Thái được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Bên cạnh đó, 10 di tích được xếp hạng; hơn 35.000 hiện vật, tư liệu được bảo quản tại Bảo tàng Sơn La. Mỗi năm, đơn vị nghiên cứu, sưu tầm thêm từ 200 đến 300 hiện vật, tư liệu phục vụ trưng bày.

Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La cũng chú trọng ứng dụng số hóa di sản vào công tác chuyên môn; tiến hành kiểm kê đồng bộ, số hóa, chuẩn hóa tư liệu, hiện vật và đưa đến công chúng qua website hoặc mã QR-Code. Những nỗ lực của Chi bộ đã góp phần quảng bá, giới thiệu về cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh, trưng bày cố định chuyên đề “Bác Hồ với nhân dân các dân tộc Sơn La”, giới thiệu hiện vật, hình ảnh quý về tình cảm của Bác đối với đồng bào, cũng như tình cảm của đồng bào các dân tộc Sơn La dành cho Bác.

Trong 2 năm (2023 và 2024), Chi bộ đã triển khai mô hình “Giáo dục truyền thống lịch sử địa phương tại điểm Di tích quốc gia đặc biệt Nhà tù Sơn La” cho học sinh các trường tiểu học, THCS, THPT trên địa bàn tỉnh; tổ chức 154 cuộc giáo dục truyền thông, thu hút trên 320.000 lượt học sinh, sinh viên và chiến sĩ các lực lượng vũ trang tham gia.

Bằng tinh thần trách nhiệm và tình yêu với nghề, Chi bộ Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La đang từng ngày học và làm theo Bác bằng những việc làm cụ thể, thiết thực trong gìn giữ lịch sử, văn hóa và lan tỏa hình ảnh Bác Hồ – vị lãnh tụ vĩ đại đến với mỗi người dân. Những hoạt động này không chỉ hun đúc tình yêu quê hương, đất nước từ những giá trị di sản bền vững mà còn giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử và văn hóa của dân tộc.

Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, việc chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng đã trở thành một xu hướng tất yếu đối với các bảo tàng trên toàn thế giới. Mục tiêu chính của xu hướng này là nhằm hiện đại hóa công tác bảo tồn di sản, tăng cường khả năng tiếp cận di sản và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số.

TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã chia sẻ quan điểm của mình về việc chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng. Sau một chuyến đi học tập và trao đổi kinh nghiệm bảo tồn di sản tại Ba Lan, ông đã bày tỏ rằng đã đến lúc các bảo tàng tại Việt Nam cần thiết có một phòng chuyển đổi số. Việc này không chỉ giúp hiện đại hóa công tác bảo tàng mà còn góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn di sản một cách bền vững. Qua đó, các bảo tàng có thể thu hút công chúng thế hệ mới và hội nhập quốc tế.

Theo kinh nghiệm của Ba Lan, một quốc gia có hệ thống bảo tàng hiện đại và năng động bậc nhất Đông Âu, việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng. Phòng chuyển đổi số tại các bảo tàng Ba Lan đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ chuyên biệt, bao gồm: số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, đăng tải nội dung lên các nền tảng số, phục vụ cho công tác in ấn, xuất bản, cũng như truyền thông và nghiên cứu.

Một điểm đáng chú ý là tất cả các bảo tàng tại Ba Lan đều được trang bị studio chụp ảnh chuyên nghiệp có diện tích lớn, hệ thống ánh sáng chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại với độ phân giải cao. Đây chính là nơi thực hiện việc số hóa chi tiết từng hiện vật, từng tác phẩm nghệ thuật với tiêu chuẩn kỹ thuật cao, đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số.

Sau khi hoàn tất khâu chụp ảnh và xử lý hình ảnh, dữ liệu được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa, đây là quá trình lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh, tư liệu của bảo tàng. Quá trình này là nền tảng quan trọng để chia sẻ hình ảnh các hiện vật đến với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế.

Việt Nam hiện nay có một hệ thống bảo tàng đa dạng và phong phú, nhưng hầu hết các bảo tàng vẫn vận hành theo mô hình truyền thống và chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Các chuyên gia cho rằng, nếu không có bước nhảy về công nghệ, bảo tàng sẽ tiếp tục lùi lại phía sau, không bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng. Một rào cản lớn là hầu hết các bảo tàng tại Việt Nam chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Việc số hóa hiện vật, nếu có, thường được thực hiện rời rạc, dưới dạng các dự án ngắn hạn, thuê ngoài. Điều này khiến dữ liệu thiếu đồng bộ, không bảo mật, khó duy trì và không phát huy được giá trị về lâu dài.

Do đó, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết, nhằm tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng từng bước hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản, bền vững. Từ đó, các bảo tàng tại Việt Nam có thể bắt kịp với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số.

Ngày 19/7, Sở Xây dựng TP Đà Nẵng đã công bố thông tin về dự án Quảng trường – Bảo tàng dọc trục Trung tâm Hành chính thành phố. Dự kiến, dự án này sẽ được phê duyệt chủ trương đầu tư vào tháng 9/2025. Với tổng vốn đầu tư lên đến hơn 1.000 tỷ đồng, trong đó 136 tỷ đồng dành cho công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng, dự án hứa hẹn sẽ mang lại một diện mạo mới cho khu vực trung tâm thành phố.

Dự án có tổng diện tích lên đến hơn 16,2ha, được phân chia thành 3 khu vực chính, bao gồm khu A, khu B và khu C. Khu A có diện tích lớn nhất với 10,69ha, nằm giữa các tuyến đường Nguyễn Chí Thanh, Lý Tự Trọng, Quang Trung và bờ tây sông Hàn. Khu B có diện tích 2,37ha, tọa lạc tại khu vực bến du thuyền cảng sông Hàn. Khu C có diện tích 3,16ha, bao gồm Bảo tàng Đà Nẵng và Thư viện Khoa học tổng hợp, được giới hạn bởi các đường Trần Phú, Quang Trung, bờ tây sông Hàn và cầu sông Hàn.

Theo kế hoạch, trong năm 2026, quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 sẽ được hoàn thành vào tháng 1. Hồ sơ dự án dự kiến được phê duyệt vào tháng 3, tiếp đó là thiết kế kỹ thuật sau thiết kế cơ sở vào tháng 5. Đến tháng 7, kết quả lựa chọn nhà thầu thi công sẽ được phê duyệt. Quảng trường sẽ là điểm nhấn trung tâm, gắn với di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải, định hướng trở thành không gian văn hóa – lịch sử tiêu biểu của thành phố.

Đây là một phần quan trọng trong kế hoạch phát triển của Đà Nẵng, nhằm tạo ra một không gian công cộng, nơi tổ chức các hoạt động văn hóa, lịch sử và xã hội cho người dân và du khách. Dự án này không chỉ góp phần làm đẹp thêm bức tranh đô thị của Đà Nẵng mà còn khẳng định vị thế của thành phố như một điểm đến văn hóa, lịch sử và du lịch quan trọng của Việt Nam.

Khi được hoàn thành, dự án này sẽ mang lại nhiều lợi ích cho thành phố, từ việc tạo ra một không gian công cộng rộng lớn, nơi tổ chức các hoạt động văn hóa, lịch sử và xã hội, đến việc góp phần thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế địa phương. Thông tin về dự án có thể được tìm hiểu thêm tại địa chỉ trang web của Sở Xây dựng TP Đà Nẵng.

Đà Nẵng đang tích cực triển khai chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng và di tích, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ cao vào hoạt động chuyên môn. Các thiết chế văn hóa như bảo tàng đang thay đổi mô hình hoạt động, từ phương thức trưng bày truyền thống sang giao diện hiện đại và cởi mở hơn, với mục tiêu cung cấp cho du khách tham quan nhiều thông tin hữu ích và trải nghiệm thú vị hơn.

Bảo tàng Đà Nẵng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động bảo tàng. Với việc triển khai đề án xây dựng bản đồ di sản Đà Nẵng, bảo tàng đã thành công trong việc cập nhật dữ liệu số 2D và 3D cho tất cả các di sản và di tích danh thắng trên địa bàn. Đây là những dữ liệu số quan trọng giúp bảo tàng cập nhật toàn bộ những thay đổi về thực trạng của các di tích và có cơ sở dữ liệu để đưa ra giải pháp bảo tồn và tu bổ một cách nguyên bản.

Đặc biệt, mỗi hiện vật trong bảo tàng sẽ được gắn chip điện tử để dễ dàng quản lý và bảo vệ. Bảo tàng Đà Nẵng cũng đang phối hợp với Công ty CP trí tuệ nhân tạo Việt Nam – AIAIVN để thực nghiệm các công nghệ ứng dụng như robot Lumi, ứng dụng tra cứu thông tin, và triển khai thử nghiệm ứng dụng thuyết minh đa ngôn ngữ, bao gồm tiếng Anh, Trung, Pháp, Hàn, Nhật và Nga.

Không chỉ Bảo tàng Đà Nẵng, nhiều bảo tàng và di tích khác trên địa bàn thành phố Đà Nẵng cũng đang chú trọng ứng dụng công nghệ trong hoạt động chuyên môn. Các biện pháp bao gồm số hóa hiện vật, thuyết minh tự động đa ngôn ngữ, triển lãm trực tuyến và giờ học trực tuyến đang được áp dụng rộng rãi. Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng đã ra mắt không gian triển lãm trực tuyến “DNFam Online Gallery”, cho phép công chúng tham quan và thưởng lãm từ xa.

Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng cũng đã ứng dụng thành công công nghệ vào việc chọn lọc, bảo quản và trưng bày hiện vật. Với việc ứng dụng công nghệ AI (gắn RFID) để theo dõi và cảnh báo cho các bảo vật, triển khai hệ thống camera thông minh tích hợp công nghệ AI, cho phép nhận diện hình ảnh và phân tích hành vi theo thời gian thực.

Theo các chuyên gia, việc chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng và di tích là rất quan trọng để tăng cường trải nghiệm của khách tham quan, nâng cao tính giáo dục và tiếp cận du khách. Việc số hóa tất cả các hiện vật và điểm đến, xây dựng hệ thống công nghệ để hiểu được nhu cầu của khách nhằm có những gợi ý mang tính cá nhân hóa là điều cần thiết.

Trong tương lai, các bảo tàng và di tích trên địa bàn thành phố Đà Nẵng sẽ tiếp tục được đầu tư và ứng dụng công nghệ để phục vụ công chúng tốt hơn. xu hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng và di tích tại Đà Nẵng hứa hẹn sẽ mang lại những trải nghiệm mới mẻ và thú vị cho du khách và công chúng.