Tự chủ trong giáo dục nghề nghiệp: Cần đi kèm với trách nhiệm giải trình

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) để lấy ý kiến góp ý. Một trong những nội dung quan trọng của dự thảo là mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, đi kèm với tự chủ là trách nhiệm giải trình về chất lượng và hiệu quả đào tạo.

Các chuyên gia và lãnh đạo cơ sở giáo dục nghề nghiệp cho rằng, tự chủ sẽ giúp các trường nghề chủ động hơn trong công tác tuyển sinh, đào tạo và quản lý tài chính. Tuy nhiên, cần có cơ chế kiểm định và đánh giá chất lượng đào tạo để đảm bảo chất lượng nguồn nhân lực.

Thạc sĩ Huỳnh Ngọc Hợi, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Phương Đông (Thành phố Đà Nẵng) cho rằng, dự thảo mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp sẽ mang lại nhiều thuận lợi. Các trường sẽ chủ động hơn trong việc xây dựng phương án tuyển sinh phù hợp với người học và đặc thù ngành nghề.

Tiến sĩ Phạm Văn Tân, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Hà Nội, cho rằng tự chủ chỉ tiêu tuyển sinh sẽ đi kèm với trách nhiệm giải trình về chất lượng và hiệu quả đầu ra. Nhà trường sẽ phải công khai mức học phí và các khoản thu dịch vụ khác cho từng năm học và toàn khóa.

Thạc sĩ Nguyễn Khánh Cường, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA2 (tỉnh Đồng Nai) đánh giá, việc mở rộng quyền tự chủ giúp trường nghề chủ động hơn trong công tác tuyển sinh và đào tạo. Tuy nhiên, cần có thêm chính sách hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để sinh viên yên tâm học tập.

Về việc đưa chức danh giảng viên đồng cơ hữu vào dự thảo, các chuyên gia cho rằng cần định nghĩa rõ về giảng viên đồng cơ hữu để tránh lạm dụng khi mở ngành. Cần có văn bản hướng dẫn cụ thể để nhà trường thuận tiện hơn trong việc tuyển dụng, ký hợp đồng và phân bổ giờ giảng.

Thạc sĩ Huỳnh Ngọc Hợi đề xuất, cần quy định tỷ lệ tối đa giảng viên đồng cơ hữu được tính vào tổng số giảng viên phục vụ cho việc mở ngành hoặc duy trì ngành. Điều này giúp đảm bảo ngành học vẫn có “xương sống” là giảng viên cơ hữu toàn thời gian để duy trì lâu dài.

Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) cần tiếp tục được hoàn thiện để tạo ra hệ sinh thái giáo dục nghề nghiệp năng động, linh hoạt, thích ứng cao với sự thay đổi của thị trường lao động và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ban hành Công điện số 110 ngày 17/7, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương khẩn trương triển khai các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các trung tâm phục vụ hành chính công và nâng cao kỹ năng giao tiếp, công nghệ và quản trị hiện đại cho cán bộ công chức cấp xã.

Cụ thể, Thủ tướng yêu cầu Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải rà soát, bố trí đầy đủ nhân lực, cơ sở vật chất và trang thiết bị cho Trung tâm phục vụ hành chính công ở cả cấp tỉnh và cấp xã. Mục tiêu là đáp ứng các lĩnh vực phát sinh hồ sơ nhiều như hộ tịch, đất đai, đăng ký hộ kinh doanh, xây dựng… cũng như những thủ tục mới được phân cấp.

Thủ tướng cũng yêu cầu các bộ và cơ quan ngang bộ phải theo dõi sát việc tổ chức bộ máy, thực thi nhiệm vụ đã phân cấp cho địa phương, gửi báo cáo Thủ tướng Chính phủ qua Văn phòng Chính phủ và Bộ Nội vụ vào thứ năm hàng tuần để kịp thời điều chỉnh, tháo gỡ vướng mắc.

Đặc biệt, Thủ tướng giao Bộ Tài chính chỉ đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam phối hợp Bộ Công Thương khẩn trương cung cấp điện, xóa các điểm thiếu điện ở thôn, bản trên cả nước trước ngày 1/10. Cùng thời hạn này, Bộ Khoa học và Công nghệ phải thúc tiến độ ‘xóa các điểm lõm sóng’ để người dân vùng sâu, vùng xa được kết nối.

Trên cơ sở hạ tầng được hoàn thiện, các bộ, ngành, địa phương phải ưu tiên xây dựng chương trình và chỉ đạo tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng công nghệ, quản lý hành chính hiện đại và kỹ năng giao tiếp cho cán bộ, công chức – nhất là cán bộ cấp xã ở vùng khó khăn – hoàn thành trước 1/8.

Nội dung tập huấn được yêu cầu bám sát những lĩnh vực cấp thiết trong giai đoạn vận hành bộ máy mới như thuế, đăng ký kinh doanh, đất đai, môi trường, y tế, giáo dục…. Việc cập nhật kiến thức phải thực hiện ‘thường xuyên, liên tục’ để bảo đảm đội ngũ cán bộ thích ứng nhanh với nhiệm vụ mới.

Theo Nghị định 171 về đào tạo, bồi dưỡng công chức, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh được giao chủ trì biên soạn chương trình ‘Quản lý nhà nước cấp phòng ở cấp xã’ với thời lượng 4 tuần. Trường chính trị tỉnh/thành phố đứng ra tổ chức lớp và cấp chứng chỉ – điều kiện bắt buộc đối với chủ tịch, phó chủ tịch và trưởng bộ phận chuyên môn xã.

Chủ tịch, phó chủ tịch và trưởng bộ phận chuyên môn cấp xã phải hoàn thành khóa học này trong vòng 12 tháng kể từ ngày được bổ nhiệm. Đối với công chức chuyên môn, UBND tỉnh lập kế hoạch đào tạo giai đoạn 2025-2030, ưu tiên triển khai ngay trong năm 2025 theo yêu cầu vị trí việc làm (kỹ năng số, đạo đức công vụ, quốc phòng – an ninh…).

UBND tỉnh sẽ phê duyệt kế hoạch đào tạo và sử dụng nguồn tiết kiệm chi thường xuyên để chi trả. Danh sách học viên được công khai, quá trình học tập được giám sát chặt chẽ. Kết quả khóa học sẽ được tính vào tiêu chí xếp loại công chức hằng năm.

Lãnh đạo xã quá hạn 12 tháng chưa có chứng chỉ hoặc học viên bỏ học đều chịu chế tài: Bị xem xét miễn nhiệm hoặc phải bồi hoàn toàn bộ chi phí theo Điều 8 Nghị định 171.

Đối với công chức chuyên môn – tức những cán bộ không giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý – Nghị định 171 quy định họ phải được bồi dưỡng theo vị trí việc làm do sở Nội vụ tham mưu, trên cơ sở khung chương trình Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh ban hành.

Các khoá học (tối thiểu 40 tiết mỗi năm) do trường chính trị tỉnh tổ chức, tập trung vào ba nhóm năng lực: kỹ năng số và chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính; đạo đức, văn hoá phục vụ người dân; kiến thức quốc phòng – an ninh và pháp luật mới ban hành.

Chữ ‘Dám’ – chìa khóa quyết định giữa thành công và thất bại, đó là câu nói tâm đắc của anh Nguyễn Xuân Tân, cựu sinh viên Khoa Điện, Trường Đại học Sao Đỏ, hiện là Giám đốc Công ty TNHH Cơ khí và Ứng dụng công nghệ thông minh Việt Nam (Smarttech Vina) và Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần MV.Anh Tân. Anh chia sẻ về quá trình học tập khi còn là sinh viên ngành Tự động hóa tại Trường Đại học Sao Đỏ.

Trong thời gian học, anh luôn cố gắng nắm vững kiến thức chuyên ngành, chủ động tìm hiểu thêm thông tin qua sách vở, internet và kiến thức thực tế tại các công ty, doanh nghiệp mà nhà trường hợp tác cho sinh viên thực tập. Anh nhấn mạnh việc lên kế hoạch cho học tập và chuẩn bị hành trang sau khi tốt nghiệp là rất quan trọng. Vì vậy, anh tích cực tham gia các hoạt động rèn luyện và ngoại khóa của khoa và nhà trường để trau dồi kỹ năng mềm như kỹ năng làm việc nhóm, thuyết trình và giải quyết vấn đề.

Tốt nghiệp năm 2012, sau một năm tìm hiểu thị trường, anh thành lập Smarttech Vina vào năm 2013. Công ty chuyên sản xuất đồ gá sản phẩm, chi tiết máy, khuôn mẫu, chế tạo máy lắp ráp, máy kiểm tra và các loại băng truyền, băng tải – những sản phẩm đáp ứng nhu cầu của ngành công nghiệp phụ trợ Việt Nam.

Trong quá trình khởi nghiệp và phát triển sự nghiệp, anh Tân đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là xây dựng đội ngũ, tìm kiếm khách hàng và quản lý tài chính. Tuy nhiên, với nền tảng kiến thức vững chắc từ Trường Đại học Sao Đỏ, anh phát huy khả năng phân tích và giải quyết vấn đề một cách hệ thống. Anh không ngừng học hỏi từ các chuyên gia, sách báo và đặc biệt là từ những thất bại để rút ra bài học kinh nghiệm quý báu. Bài học lớn nhất anh rút ra là sự kiên trì, dám nghĩ, dám làm và luôn đặt khách hàng làm trung tâm.

Sau gần 8 năm, Smarttech Vina đã có chỗ đứng và phát triển, cung ứng sản phẩm chất lượng cho nhiều doanh nghiệp trên cả nước. Đến năm 2020, anh Tân thành lập Công ty cổ phần MV và giữ chức vụ Chủ tịch Hội đồng quản trị. Ở vị trí Giám đốc Smarttech Vina và Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần MV, anh chịu trách nhiệm chính trong việc xây dựng chiến lược phát triển tổng thể, quản lý và điều hành mọi hoạt động của công ty, đảm bảo đạt mục tiêu kinh doanh đã đề ra.

Anh Tân cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết nối cựu sinh viên với nhà trường. Với tư cách là cựu sinh viên, anh sẵn lòng kết nối với nhà trường để tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho sinh viên. Cụ thể, Smarttech Vina và MV sẵn sàng tiếp nhận sinh viên đến thực tập và trải nghiệm môi trường làm việc thực tế. Anh cũng mong muốn hợp tác với nhà trường trong việc tổ chức tọa đàm, chia sẻ kinh nghiệm hoặc xây dựng chương trình đào tạo thực tế, sát với nhu cầu thị trường để sinh viên ra trường có thể đáp ứng tốt yêu cầu của doanh nghiệp.

Để tiếp lửa cho sinh viên với lòng quyết tâm và đam mê khởi nghiệp, anh Tân đưa ra lời khuyên: ‘Đừng ngại khám phá và thử sức với những điều mới mẻ. Tận dụng tối đa thời gian học tập tại trường để tích lũy kiến thức chuyên môn, rèn luyện kỹ năng mềm và xây dựng mối quan hệ. Luôn chủ động học hỏi, cập nhật kiến thức mới và không ngừng trau dồi bản thân. Đặc biệt, hãy giữ vững tinh thần khởi nghiệp, dám đương đầu với thử thách và biến ước mơ thành hiện thực.’

Những chia sẻ của anh Nguyễn Xuân Tân – cựu sinh viên thành đạt của Trường Đại học Sao Đỏ – sẽ giúp sinh viên hiện tại và tương lai của trường có thêm động lực để cố gắng học tập, rèn luyện và định hướng tương lai.

Một số tổ chức không phải là cơ sở giáo dục nhưng lại sử dụng danh xưng “nhà trường” hoặc tương tự đang gây ra sự nhầm lẫn và hỗn loạn trong lĩnh vực giáo dục. Hiện tượng này không chỉ làm giảm uy tín của các cơ sở giáo dục chính thống mà còn gây khó khăn cho người học trong việc phân biệt và lựa chọn.

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo), cho rằng việc tổ chức xưng “nhà trường” nhưng không phải là cơ sở giáo dục cần được cơ quan quản lý rà soát và chấn chỉnh. Ông Vinh cũng bày tỏ băn khoăn về việc nếu một tổ chức không phải là cơ sở giáo dục nhưng trong tên đăng ký và con dấu có chữ “trường”, liệu có đúng với quy định hay không.

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa cũng cho rằng, thực trạng của việc một số tổ chức có chức năng chỉ là một trung tâm hoặc công ty nhưng lại dùng các từ ngữ dễ nhầm lẫn với cơ sở giáo dục thực thụ để quảng bá chiêu sinh là không hiếm. Ông Hòa khuyến nghị người học cần có sự tỉnh táo khi lựa chọn các cơ sở để tham gia học tập hoặc thi cấp chứng chỉ theo nguyện vọng cá nhân.

Thạc sĩ, Luật sư Nguyễn Minh Long, Giám đốc Công ty Luật Dragon, đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội, cho rằng việc các tổ chức không phải là cơ sở giáo dục mà “tự xưng” là trường học, nhiều lần sử dụng cụm từ “Nhà trường” là việc sử dụng sai khái niệm, gây nhầm lẫn trong hệ thống cơ sở giáo dục. Ông Long cũng khuyến nghị người học cần tìm đến các cơ sở giáo dục được cấp phép, được liệt kê trong danh sách cơ sở giáo dục công bố tại Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố hoặc Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia và cơ quan quản lý đang kêu gọi cần có sự chấn chỉnh và quản lý chặt chẽ hơn để bảo vệ quyền lợi của người học và giữ gìn uy tín của các cơ sở giáo dục chính thống. Việc này nhằm đảm bảo rằng người học có thể tiếp cận với các cơ sở giáo dục chất lượng và đáng tin cậy, đồng thời ngăn chặn những tổ chức không đủ tiêu chuẩn lợi dụng danh xưng “nhà trường” để lừa đảo hoặc gây nhầm lẫn.

Nhìn chung, việc quản lý và kiểm soát các tổ chức sử dụng danh xưng “nhà trường” hoặc tương tự là rất quan trọng để duy trì sự minh bạch và uy tín trong lĩnh vực giáo dục. Người học, phụ huynh và các cơ quan quản lý cần phối hợp chặt chẽ để đảm bảo rằng hệ thống giáo dục hoạt động một cách hiệu quả và có chất lượng.