Xe máy điện made-in-Vietnam, Datbike Quantum S1, đã vượt qua kỳ vọng của nhiều người khi thực hiện chuyến hành trình từ Hà Nội đến Đèo Đá Trắng (Phú Thọ) và quay trở về chỉ với một lần sạc. Đây là một thử thách không nhỏ đối với bất kỳ chiếc xe điện nào, đặc biệt là khi phải vượt qua các cung đường phức tạp với đủ loại địa hình và thời tiết thất thường.

Với mục tiêu phá vỡ giới hạn quen thuộc của xe điện đô thị, Datbike đã hướng đến việc tạo ra một chiếc xe không chỉ mạnh mẽ mà còn có khả năng bứt tốc, leo đèo và chạy đường dài tương đương, thậm chí vượt nhiều mẫu xe xăng phổ thông. Và chiếc Datbike Quantum S1 đã chứng minh rằng nó có thể làm được điều đó.

Trong chuyến đi thử nghiệm, chiếc Datbike Quantum S1 đã di chuyển được gần 245 km chỉ với một lần sạc, chinh phục cung đường gần 120 km lên đến đèo Đá Trắng (Hòa Bình) và quay trở về. Kết quả thu được là một hành trình đầy bất ngờ, với cảm giác lái chắc chắn, phản hồi tay ga nhạy bén và màn hình LED cỡ lớn ngay trước mặt sáng rõ từng thông số.

Thiết kế vành lớn, lốp xe dày cùng hệ thống treo cứng cáp giúp chiếc xe không hề gây cảm giác “mong manh” khi di chuyển trên đoạn đường từ đô thị rồi tiếp nối tỉnh lộ dù khá đẹp nhưng vẫn không ít ổ gà, gờ mấp mô và phương tiện lớn. Cảm giác lên ga của S1 không thua xe xăng 150cc, thậm chí còn có phần “hiểm hóc” hơn khi cần tăng tốc nhanh, không độ trễ.

Khi xuống đèo, hệ thống phanh động cơ – vốn là một phần của hệ thống tái sinh năng lượng – hãm tốc đều, mượt và an toàn. Người lái chỉ cần thả ga, mô-tơ lập tức biến thành máy phát, giữ cho xe không trôi tự do mà đồng thời… nạp lại pin. Chỉ sau hơn 4 km đổ dốc, mức pin tăng thêm 2%, như thể xe đang tự thưởng cho người lái một phần năng lượng mới, vừa giảm áp lực, vừa tiết kiệm.

Trên đỉnh Đèo Đá Trắng, nơi cao nhất nhìn xuống những triền núi trùng điệp, chiếc Quantum S1 vẫn còn gần 60% pin. Cả buổi trưa rong ruổi chụp hình, dựng chống giữa đám xe xăng, chiếc S1 đứng đó – không mùi, không tiếng ồn, và gần như chẳng hao pin bao nhiêu ngay cả khi bật đèn hay sạc điện thoại từ cổng USB-A hoặc USB-C tích hợp.

Chiều xuống, hành trình quay về lại tiếp tục thử thách xe khi mặt trời rút về sau núi và nhiệt độ bắt đầu giảm. Đèn LED ban đêm của S1 sáng trắng, cắt xuyên màn sương dày dọc quốc lộ. Chế độ cruise control (giữ ga tự động) phát huy tối đa tác dụng, giúp người lái thư giãn cổ tay, thả lỏng một bên tay khi chạy đường thẳng mà xe vẫn giữ đúng tốc độ đã cài đặt.

Quantum S1 thực tế đã chứng minh rằng: Xe điện không chỉ để đi chợ hay đến công sở. Nếu được thiết kế tốt, tối ưu động cơ, trang bị đầy đủ các công nghệ kiểm soát hành trình, phanh hồi năng lượng và bảng điều khiển thông minh, thì xe điện hoàn toàn có thể là bạn đồng hành đường dài, thậm chí chinh phục đèo núi không hề thua kém xe xăng truyền thống.

Trung Quốc đã và đang áp dụng một chiến lược toàn diện để giải quyết thách thức liên quan đến xe máy điện trong nhiều năm qua. Sự gia tăng nhanh chóng của số lượng người sử dụng xe máy điện tại các đô thị đã đặt ra nhiều thách thức mới, không chỉ liên quan đến giá thành và tiện ích của phương tiện, mà còn liên quan đến khả năng tiếp cận nguồn sạc, đặc biệt là trong môi trường sống đông đúc như các khu chung cư.

Để giải quyết vấn đề này, Trung Quốc đã chủ động ứng phó bằng cách phát triển đồng thời hai hướng: mở rộng mạng lưới trạm sạc công cộng và thúc đẩy mô hình đổi pin. Mô hình đổi pin đang được đẩy mạnh vì khả năng tiết kiệm thời gian đáng kể. Chỉ trong vài chục giây đến vài phút, người dùng có thể thay pin cạn bằng pin đầy mà không phải chờ đợi sạc truyền thống từ 3 đến 8 tiếng. Không ít doanh nghiệp còn áp dụng chính sách bán xe không kèm pin, giúp người tiêu dùng tiết kiệm chi phí ban đầu. Người dùng chỉ cần trả phí thuê bao hàng tháng và phí mỗi lần đổi pin, đồng thời không phải lo lắng về độ bền hay tuổi thọ của pin – yếu tố thường khiến nhiều người ngại đầu tư xe điện.

Hệ thống sạc truyền thống với trụ cắm điện vẫn đóng vai trò chủ lực trong mạng lưới hạ tầng phục vụ xe điện. Từ bãi đỗ xe của siêu thị, văn phòng, đến trạm dừng cao tốc và cả các khu vực ngoại ô, người dùng đều có thể dễ dàng tiếp cận điểm sạc gần nhất. Tuy nhiên, mô hình này cũng phải đối mặt với chi phí đầu tư cao. Mỗi trụ sạc có thể tiêu tốn tới hàng trăm triệu đồng, trong khi doanh thu bị giới hạn bởi chính sách bình ổn giá điện. Để hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia lĩnh vực này, chính quyền đưa ra nhiều ưu đãi, trong đó có hợp đồng thuê đất dài hạn nhằm tạo điều kiện cho các mô hình vận hành ổn định.

Một trong những thách thức lớn nhất khi phát triển phương tiện điện là làm sao để cung cấp giải pháp sạc an toàn tại các khu dân cư đông đúc. Trung Quốc tiếp cận vấn đề này bằng chiến lược từ gốc: quy định bắt buộc tích hợp hạ tầng sạc ngay từ giai đoạn thiết kế dự án nhà ở mới. Tại Bắc Kinh, các tòa nhà thương mại mới phải đảm bảo ít nhất 40% chỗ đậu xe có thể lắp trạm sạc. Với nhà ở xã hội, tỷ lệ dao động từ 18% đến 30% tùy loại. Không chỉ đặt ra chỉ tiêu, thành phố còn quy định rõ vị trí được phép bố trí trạm sạc: ưu tiên mặt đất, tránh tầng hầm sâu nhằm giảm thiểu rủi ro cháy nổ và đảm bảo khả năng tiếp cận khi có sự cố.

Với hàng triệu tòa nhà đã xây dựng từ lâu, vốn không được thiết kế để phục vụ nhu cầu sạc xe điện, Trung Quốc chọn cách linh hoạt hơn: xây dựng các khu sạc công cộng đặt bên ngoài các khu dân cư. Điều này vừa giảm thiểu rủi ro hỏa hoạn bên trong tòa nhà, vừa mang lại tiện ích cho cư dân. Chính quyền địa phương đóng vai trò điều phối giữa doanh nghiệp và ban quản lý dân cư, giúp giải quyết câu hỏi ‘ai đầu tư, ai vận hành’. Nhiều nơi còn tận dụng không gian hiệu quả bằng cách chuyển đổi chỗ đậu ô tô thành khu đỗ và sạc cho hàng loạt xe máy điện, tăng gấp nhiều lần khả năng phục vụ mà không cần mở rộng diện tích.

Ngoài hạ tầng, yếu tố con người cũng được chú trọng. Chính quyền khuyến cáo người dân không sạc xe ngay sau khi sử dụng, nên để pin nguội ít nhất 20 phút. Nơi sạc phải khô ráo, thông thoáng và tuyệt đối không sạc qua đêm nếu không có người trông coi. Nhiều khu chung cư còn áp dụng quy định nội bộ như ngắt điện sau 23 giờ hoặc chỉ cho phép sạc trong khung giờ cố định nhằm đảm bảo an toàn tối đa.

Một số thành phố của Trung Quốc được mệnh danh là ‘thiên đường’ của xe máy điện, với 12.000 trạm hoán đổi pin chỉ tính bằng giây. Người dân được hỗ trợ hơn 20 triệu/xe khi mua xe mới. Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, Trung Quốc đang làm gương cho thế giới về cách phát triển hạ tầng và quản lý phương tiện điện một cách hiệu quả và an toàn.

TP. Hồ Chí Minh đang đặt mục tiêu tham vọng là chuyển đổi toàn bộ 400.000 tài xế công nghệ từ xe xăng sang xe điện trong ba năm tới. Mục tiêu này phù hợp với xu thế phát triển bền vững của các đô thị hiện đại, nhưng nếu không có lộ trình hợp lý và chính sách hỗ trợ đồng bộ, việc chuyển đổi này có thể trở thành gánh nặng cho hàng trăm nghìn lao động vốn đã mong manh trước cơm áo gạo tiền.

Hiện thành phố có khoảng 7,6 triệu xe máy và hơn 800.000 ô tô. Trong số đó, khoảng hơn 400.000 xe máy được sử dụng để chở khách và giao hàng qua các ứng dụng công nghệ. Mặc dù chỉ chiếm chưa đầy 5% tổng số phương tiện, nhưng lại đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giúp thành phố vận hành thông suốt trong bối cảnh giao thông ngày càng quá tải.

Mỗi ngày, tài xế công nghệ rong ruổi trên đường từ sáng sớm đến tối muộn. Họ không chỉ đưa đón hành khách, giao hàng cho các doanh nghiệp thương mại điện tử mà còn góp phần giảm nhu cầu sở hữu xe cá nhân của người dân. Tuy nhiên, đây lại là nhóm lao động dễ bị tổn thương nhất trong xã hội. Thu nhập trung bình của tài xế công nghệ hiện chỉ khoảng 8,7 triệu đồng mỗi tháng, thấp hơn mức trung bình 10,9 triệu đồng của thành phố.

Phần lớn trong số họ là lao động ngoại tỉnh, phải trang trải chi phí sinh hoạt đắt đỏ nên gần như không có tích lũy. Một chiếc xe máy điện tiêu chuẩn hiện có giá cao hơn thu nhập trung bình hàng tháng của họ – một rào cản tài chính không nhỏ. Nếu bắt buộc chuyển đổi sang xe điện trong khi chưa có hỗ trợ cụ thể, nhiều người sẽ phải vay mượn hoặc bỏ nghề.

Chính sách chuyển đổi, nếu thực hiện theo hướng bắt buộc, có thể tác động trực tiếp đến sinh kế của hàng trăm nghìn người. Với nhiều tài xế, chiếc xe không chỉ là phương tiện mưu sinh mà còn là tài sản lớn nhất mà họ sở hữu. Việc rời bỏ nghề không chỉ đẩy những lao động này vào cảnh khó khăn mà còn gây xáo trộn chuỗi dịch vụ vận tải – logistics vốn đang giúp thành phố vận hành trơn tru.

Người tiêu dùng cũng sẽ bị ảnh hưởng khi dịch vụ giao hàng và chở khách bị gián đoạn. Ở góc độ pháp lý, câu chuyện càng cần được cân nhắc thận trọng. Hiến pháp, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư đều bảo vệ quyền tự do kinh doanh của các doanh nghiệp cung cấp nền tảng, trong khi xe máy xăng hiện vẫn là phương tiện hợp pháp theo Luật Giao thông đường bộ và Luật Bảo vệ môi trường.

Một quyết định hành chính cứng nhắc có thể xung đột với các quy định hiện hành, đồng thời tạo ra rào cản tiếp cận việc làm đối với nhóm lao động yếu thế. Thế giới đã có những kinh nghiệm thành công về chuyển đổi xe điện, điển hình là Thâm Quyến (Trung Quốc) và New Delhi (Ấn Độ).

Thâm Quyến đã trợ cấp tối đa tương đương 7 triệu đồng cho mỗi xe điện hai bánh và thêm hơn 5 triệu đồng cho việc tiêu hủy xe xăng cũ. Tài xế công nghệ được vay ưu đãi, giảm 30% giá điện sạc và chính quyền còn miễn phí đất để lắp đặt trạm đổi pin tại các siêu thị, bãi đỗ xe. New Delhi cũng áp dụng chính sách tương tự với mức trợ cấp từ 3 đến 9 triệu đồng mỗi xe, miễn phí đường bộ khoảng 600.000 đồng mỗi năm và hỗ trợ vay mua xe điện với lãi suất thấp.

Chương trình FAME II của Ấn Độ dành tới hơn 60% ngân sách cho trợ giá mua xe và hơn 30% cho phát triển hạ tầng sạc. Chuyển đổi sang phương tiện xanh là xu thế không thể đảo ngược, nhưng thành công hay thất bại phụ thuộc vào cách thực hiện. Một lộ trình mềm dẻo, nhân văn, đặt sinh kế người lao động vào trung tâm là điều kiện tiên quyết.

Các chuyên gia cho rằng, trước mắt, nên ưu tiên chuyển đổi với nhóm tài xế chạy toàn thời gian và xe đã sử dụng trên 10 – 12 năm, những đối tượng có tần suất di chuyển cao và gây phát thải lớn. Song song đó, cần đa dạng lựa chọn phương tiện, trong đó xe hybrid có thể là giải pháp trung gian, giúp giảm phát thải mà không tạo ra gánh nặng tài chính quá lớn.

Thành phố cũng cần tính đến các gói hỗ trợ tài chính như trợ giá trực tiếp, hỗ trợ tiêu hủy xe cũ và gói vay ưu đãi dành riêng cho tài xế công nghệ, đặc biệt là nhóm lao động ngoại tỉnh. Phát triển hạ tầng sạc đồng bộ tại các chợ, bến xe, siêu thị – những nơi tài xế thường xuyên lui tới – cũng là bước đi cấp thiết.

Giấc mơ về một thành phố xanh sẽ không thể thành hiện thực nếu những người trực tiếp tham gia vận hành đô thị bị ra rìa. Một chính sách có lý, có tình, có lộ trình rõ ràng sẽ vừa giúp bảo vệ môi trường, vừa đảm bảo sinh kế cho người lao động, đồng thời tạo cơ hội phát triển công nghiệp xanh trong nước.

Nếu TP. HCM làm tốt, biết đâu trong vài năm tới, thành phố này sẽ được nhắc đến như một biểu tượng giao thông xanh của cả nước, thậm chí là cả khu vực Đông Nam Á trong tư cách một thành phố không chỉ năng động, sôi động mà còn đáng sống.

Chuyển đổi sang phương tiện xanh đang trở thành xu thế không thể đảo ngược trong nỗ lực bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Tại buổi tọa đàm ‘Chuyển đổi giao thông xanh: Xu thế không thể đảo ngược’ do Báo Lao động tổ chức, các chuyên gia và nhà quản lý đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuyển đổi từ xe máy chạy xăng sang xe điện. TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, khẳng định rằng mặc dù xe máy xăng mang lại sự tiện lợi, nhưng người dân cần sẵn sàng từ bỏ để bảo vệ sức khỏe và môi trường.

TS. Hoàng Dương Tùng cho biết, Hà Nội đang dự kiến hỗ trợ tài chính trực tiếp để người dân yên tâm chuyển đổi sang xe máy điện. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Ông cũng nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi này là cần thiết và có thể thực hiện được nếu có sự hỗ trợ và thay đổi trong nhận thức của người dân.

TS. Khuất Việt Hùng, Chủ tịch HĐQT Metro Hà Nội, đưa ra ví dụ về việc cấm nồng độ cồn trước đây và sự thay đổi trong nhận thức của người dân về vấn đề này. Ông cho rằng việc chuyển đổi thói quen sử dụng xe máy chạy xăng sang xe điện cũng có thể thực hiện được nếu có sự thay đổi trong nhận thức và hỗ trợ từ phía chính quyền.

Các chuyên gia cũng thảo luận về các giải pháp để hỗ trợ người dân chuyển đổi sang xe máy điện, bao gồm việc tổ chức lại giao thông, đặc biệt là giao thông công cộng. Hà Nội đang tính đến việc phát triển hệ thống tàu điện và hạ tầng kết nối để giúp người dân dễ tiếp cận và gửi xe tại nhiều điểm. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu ùn tắc giao thông mà còn góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí.

Ông Ngô Việt Dũng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội ôtô thể thao Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi phương tiện xanh không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Ông cũng đề xuất rằng Hà Nội cần tổ chức lại giao thông, bố trí trạm sạc và chỗ đỗ xe phù hợp để hỗ trợ người dân chuyển đổi sang xe máy điện. Điều này sẽ giúp người dân yên tâm sử dụng xe điện và giảm thiểu sự phụ thuộc vào xe máy chạy xăng.

Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách quan trọng để loại bỏ dần phương tiện ôtô, xe máy chạy xăng dầu gây ô nhiễm. Hà Nội được yêu cầu thực hiện lộ trình từ ngày 1.7.2026 không còn xe máy dùng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong khu vực Vành đai 1. Từ 1.1.2028, hạn chế ôtô cá nhân chạy xăng trong Vành đai 1 và 2. Đến năm 2030, mở rộng áp dụng với toàn bộ phương tiện cá nhân dùng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi Vành đai 3. Đây là những bước đi cụ thể nhằm thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Có thể thấy, việc chuyển đổi sang phương tiện xanh là một xu thế không thể đảo ngược trong việc bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Với sự hỗ trợ từ phía chính quyền và sự thay đổi trong nhận thức của người dân, việc chuyển đổi này hoàn toàn có thể thực hiện được. Báo Lao động sẽ tiếp tục cập nhật thông tin về vấn đề này.